samenvatting.html

<h2>Samenvatting</h2>

<p>Dit document is een combinatie van een technisch rapport, een handboek en een standaard. Vanwege het onderzoekskarakter van het onderwerp is er voor gekozen om deze drie typen documenten in één rapport, de standaard NEN 3610 - Linked Data, bij elkaar te houden. Het technische rapport beschrijft de samenhang en verschillen tussen de UML - Object-oriëntatie en Linked Data. In het handboek gedeelte worden de UML - RDF transformatieregels beschreven en in het normatieve gedeelte is de NEN 3610 - Ontologie opgenomen.</p>

<p>Een informatiestandaard en meer specifiek daarbinnen een informatiemodel, is een
formele beschrijving van een toepassingsdomein binnen een digitale context. Op basis van
informatiestandaarden wordt het proces van gegevensinwinning, gegevensdeling en
het gebruik van gegevens ingericht. Informatiestandaarden vormen daarmee een
belangrijk onderdeel van de architectuur van de digitale informatieoverheid, de
i-overheid. In het raamwerk van geo-informatiestandaarden is het Basismodel
Geo-informatie (NEN 3610) het handboek voor het opstellen van
geo-informatiemodellen. NEN 3610 volgt hierin de aanpak van de ISO TC211
Geo-information/Geomatics waarin object oriëntatie als principe en UML
modelleringstaal als richtlijn worden genomen om informatiemodellen in te
beschrijven.</p>

<p>De afgelopen jaren zijn steeds meer use-cases ontstaan waarbij informatie uit
verschillende domeinen aan elkaar moet worden gekoppeld. De i-overheid vraagt
hier ook om. Informatiemodellen worden daarmee integraler van opzet. Hier ligt een
uitdaging: tijdens de ontwikkeling van modellen voor specifieke
informatiedomeinen worden impliciete aannames gemaakt die wel werken binnen een
specifiek domein, maar data integratie tussen domeinen kan compliceren. Hiernaast
speelt een tweede ontwikkeling een rol. Organisaties hebben steeds meer te maken
met een veelheid van informatiestandaarden die elk vanuit eigen perspectief van
belang zijn en ook behouden moeten blijven. In plaats van een veelheid van 1 op
1 transformaties of koppelingen tussen standaarden is men op zoek naar een
mechanisme om met een algemeen koppelvlak betekenisvol ("semantisch") modellen aan
elkaar te kunnen relateren.</p>

<p>Met (onder andere) deze uitdaging in gedachten, heeft het W3C een aantal
`recommendations’ (standaarden) opgesteld omtrent Linked Data. Deze standaarden
specificeren methoden om de aannames rond datadefinities meer expliciet te maken
en daardoor op een machine-leesbare manier meer betekenis aan data te geven,
specifiek met het oog op integratie van data uit verschillende bronnen. De
implementatie-context is daarbij het web. Hiermee wordt dus een beweging van
applicatie-gericht werken naar web-gericht werken ondersteund.</p>

<p>Er ontstaat hierbij een situatie dat binnen de wereld van informatiestandaarden
de huidige manier van werken als "traditioneel" wordt bestempeld en Linked Data
als de nieuwe, innovatieve oplossing wordt gepositioneerd. Dit document richt
zich op de koppeling en integratie van beide methodes. Hier wordt inhoud
aan gegeven door de NEN 3610 methodiek uit te drukken in Linked Data. Er is een
NEN 3610 ontologie gemaakt en gepubliceerd die de basis legt voor een
gezamenlijk vocabulaire voor geo-informatie-ontologieën. Deze ontologie is gepubliceerd als de standaard NEN 3610 ontologie. Daarnaast zijn er
transformatieregels opgesteld waarmee de in NEN 3610 gedefinieerde en in UML
uitgedrukte geo-informatiemodellen getransformeerd kunnen worden naar
geo-informatie-ontologieën. Er wordt hierbij uitgegaan van internationale
initiatieven die hier al voor ontwikkeld zijn o.a. bij INSPIRE, ISO en W3C. Door
dit toe te passen en door te ontwikkelen in de Nederlandse context wordt deze
kennis in Nederland geborgd in zowel de geo-uml als de geo-Linked Data
community. Het levert ook weer kennis op die naar de internationale fora
teruggebracht wordt.</p>

<p>Het open samenwerkingsverband dat voor dit onderwerp door Geonovum is opgezet
bestaat uit een verzameling van experts uit overheidspartijen die operationele
toepassingen in Linked Data en geo-informatie ontwikkelen of beheren. Drie
ontwikkelingen uit de praktijk zijn hierin richtinggevend: ervaringen bij
Stedelijk Water (OroX), ervaring bij de bouw (NTA 8035 en COINS) en ervaringen bij de
Omgevingswet (DSO). Deze soms ook verschillende methodes hebben een gezamenlijke
basis in één generiek metamodel voor Linked geo-Data. Dit metamodel samen met
het NEN 3610 metamodel is de basis voor een set aan generieke
transformatieregels om een NEN 3610 informatiemodel te kunnen transformeren naar
een eerste versie van een linked geo-data ontologie. Het resultaat hiervan is
echter nog niet geoptimaliseerd voor linked data toepassingen en heeft maar
beperkte operationele waarde. De data zijn als het ware nog maar beperkt
gelinkt aan al bestaande vocabulaires en UML constructies werken onbedoeld en
verkeerd door in de linked data ontologie. Door naast de generieke
tranformatieregels nog specifieke regels te ontwikkelen wordt de kwaliteit van
de ontologie verhoogd en de bruikbaarheid binnen de linked data context wel
bereikt. De ontwikkelde transformatieregels zijn een handboek voor het omzetten
van een NEN 3610-UML bronmodel naar een Linked Data doelmodel. De vertaling is
naar de verschillende linked data vocabulaires die hiervoor van toepassing zijn:
RDF, RDFS, SKOS, OWL en SHACL.</p>

<p>Door de transformatieregels te beschrijven en toe te passen op een fictief NEN
3610 geo-informatiemodel van een golfbaan, IMGolf, is er een realistische
testcase waarin de semantiek van een NEN 3610-UML met de semantiek van een
resulterende linked data ontologie wordt vergeleken. Door vervolgens ook een
dataset van een golfbaan in beide modellen uit te drukken ontstaat een volledige
test van werkelijkheid naar abstract model van de werkelijkheid naar een data
representatie van de werkelijkheid.</p>